زخم معده و اثنی عشر

دستگاه گوارش انسان لوله طویلی است که از یک سو به دهان واز سوی دیگر به مخرج ارتباط دارد.این لوله به تناسب نوع کاری که انجام میدهد به بخش های گوناگون تقسیم میشود

مواد غذایی حین عبور از لوله گوارش از دهان .حلق.مری.معده.روده کوچک.روده بزرگ.و راست روده میگذرد.در دستگاه گوارش غدد متعددی یافت میشوند که در عمل گوارش نقش حیاتی دارند.غدد بزاقی.غدد مخاطی معده و روده.لوز المعده و کبد از مهمترین غدد موجود در این دستگاه میباشند.

به طور کلی دستگاه گوارش دو عمل اساسی یعنی گوارش و جذب غذا را انجام میدهد.گوارش در دهان.معده و روده کوچک و جذب اصلی در روده کوچک انجام میشود.

لایه ای از ماده ای چسبنده به نام موکوس جدار داخلی معده و اثنی عشر را می پوشاند و این قسمت ها را از اسید محافظت میکند.اگر این لایه آسیب ببیند آنگاه بافت حساس زیر آن در معرض اسید قرار میگیرد.آزردگی بافت معده و اثنی عشر توسط اسید موجب ایجاد زخم میشود .

● عوامل شیوع :

شایع ترین باکتری ایجاد کننده زخم هلیکو باکتر پیلوری میباشد.

۱- این باکتری توسط آب و غذا منتشر میشود.همچنین در بزاق دهان نیز دیده شده است و احتمال میرود که بتواند از راههایی مثل بوسیدن هم انتقال یابد .

۲- داروهای ضد التهاب استروئیدی مانند آسپیرین و ایبو بروفن که با اختلال در لایه پوشاننده جدار معده .در جریان خون رسانی به معده و بازسازی سلول های بدن تاثیر میگذارد.

۳- عوامل ژنتیکی

۴- سیگار کشیدن و نوشیدن نوشابه های الکلی

۵-استرس که باعث تشدید زخم ها میشود چون معده در این حالت اسید بیشتری تولید میکند

● علایم:

1ـ درد ویا سوزش در قسمت بالای شکم یا زیر قفسه سینه در هنگام خالی بودن معده2ـ تهوع و استفراغ3ـ احساس نفخ و دل درد پس از خوردن4ـ کم اشتهایی و از دست دادن وزن5ـ برگشتن غذای بلعیده شده به دهان6ـ استفراغ خونی7ـ مدفوع سیاه8ـ دردهای ناگهانی و شدید در شکم9ـ خونریزی

تشخیص بیماری:

الف: آزمایش خون :۱: اندازه گیری آنتی بادی ۲: گاستروسکوپی ۳:تست باریم ۴:عکسبرداری با اشعه ایکس ۵:آزمایش تنفس

ب:درمان پزشکی :

۱- بریدن عصب واگ که باعث کاهش تولید اسید میگردد

۲- آنترکتومی که قسمت پایین معده برداشته میشود

۳- پیلورو پلاستی که اثنی عشر و روده کوچک گشادتر میشوند تا مواد غذایی آزادتر عبور کنند

۴- گاستروسکوپی که زخم ها به وسیله جراحی سوزانده میشوند

ج :درمان گیاهی:

تخم کرفس- تخم گشنیز-تخم شوید-بادیان-صمغ عربی-زنیان-آویشن-بابونه-شاتره-مخلصه-پودینه-درمنه-سیاه دانه-شیرین بیان-زیره-مازو-نعناع-بومادران-کندر-بلوط-انجبار-

همه را نرم بکوبید و روزانه یک قاشق کوچک در یک لیوان شیر حل کنیدو قبل از غذا میل کنید

 آنچه درباره یبوست باید بدانید

یبوست چیست ؟

یبوست یعنی اجابت مزاج کمتر از سه بار درهفته.

درهنگام یبوست ، مدفوع خشک شده ودفع آن سخت می شود.

بعضی ازمردم فکر می کنند که اگر روزی یکبار دفع نداشته باشند به یبوست دچار شده اند اما دفع طبیعی مدفوع ممکن است  3بار در روز یا 3 بار درهفته باشد و این به شخص بستگی دارد.

یبوست یک نشانه است نه بیماری. تقریبا هرکس درزندگی خود یکبار یبوست راتجربه می کند. بیشتر یبوستها موقتی بوده وجدی نمی باشند.

دلایل یبوست چیست؟

با عبورغذا از روده بزرگ، آب آن جذب شده وموادزائد (مدفوع)  تشکیل  می شود. انقباض ماهیچه های روده بزرگ ، مدفوع را به سمت مقعد هل می دهد. یبوست وقتی اتفاق می افتد که روده بزرگ بیش از معمول آب جذب کند ویا ماهیچه های آن به آرامی منقبض شده یا تنبل شوند. در این صورت مدفوع بسیار کند از روده بزرگ عبورمی کند و در نتیجه سخت و خشک می شود.

دلایل شایع یبوست عبارتند از :

1-نبودن فیبرکافی (میوه، سبزی، غلات) دررژیم غذایی، مصرف زیاد چربی وغذاهای آماده (fast food)، مصرف زیاد غذاهای نرم و مایع بدلیل کهولت سن.

2-نادیده گرفتن انقباضات مربوط به دفع (بدلیل عدم تمایل به استفاده از سرویسهای بهداشتی بیرون از منزل ، احساس استرس ویا گرفتاری زیاد  و...)

3-عدم مصرف کافی آب و مایعات: مایعات و غذاهای روان ، حجم مدفوع را زیادکرده و سبب دفع آسانتر می گردند.

4-فقدان فعالیت فیزیکی (مخصوصا درسالمندان) 5-داروها6-سندرم روده تحریک پذیر

7-تغییرات درزندگی روزمره مانند حاملگی ، کهولت سن وسفر8-استفاده نادرست از داروهای ملین9-ازدست دادن آب10- مشکلات روده بزرگ11-بیماری های خاص یا موضعی مثل سکته مغزی (بسیار شایع) 12-مشکلاتی درکارکرد روده (یبوست مزمن بدون دلیل)

تذکر:مایعاتی که حاوی کافئین هستند مثل قهوه، نوشابه های گازدار و الکل ، خود موجب از دست دادن آب و بدتر شدن علائم یبوست می شوند.

نبودن فیبر کافی در رژیم غذایی:

مردمی که فیبرزیادی در رژیم غذایی مصرف می کنند، کمتر به یبوست دچارمیشوند. شایع ترین دلیل یبوست ، رژیم غذایی است که درآن میزان فیبرکم ومیزان چربیها زیاد باشد مانند پنیر, تخم مرغ و انواع گوشت.

فیبر قسمتی از میوه ها ، سبزیها و غلات است که بدن نمی تواند آنها را هضم کند.

داروهایی که می توانند سبب یبوست شوند ، شامل:

1- داروهای مسکن (مخصوصا داروهای خواب آور) 2- آنتی اسیدهایی که حاوی کلسیم وآلومینیوم باشند.

3- داروهای فشارخون    4- داروهای ضد درد عضلانی5- داروهای ضد پارکینسون       6  - داروهای ضدافسردگی7- مکمل آهن8- داروهای ضد تشنج9- داروهای مدر (داروهایی که حجم ادرار را زیاد می کنند)

ایجاد تغییر در زندگی یا جریان عادی و روزمره:

درطول بارداری ، زنان بدلیل تغییرات هورمونی و فشارهایی که رحم به روده   می آورد، ممکن است به یبوست مبتلا شوند. بالا رفتن سن نیز سبب کم شدن فعالیت روده و انقباض ماهیچه های آن می شود. علاوه براین مردم وقتی به سفر    می روند، بیشتر به یبوست مبتلا می شوند . زیرا رژیم غذایی طبیعی و جریان معمول زندگی آنها از بین میرود.

استفاده نادرست از داروهای ملین:

اعتقاد عموم مردم بر این است که باید یکبار در روز دفع داشته باشند . در غیر اینصورت از مسهل استفاده می کنند ، اما استفاده ازمسهل ها می تواند به شکل عادت درآید و باید حتی الامکان از این کار پرهیز کرد.

چگونگی بررسی ،تشخیص ودرمان علت یبوست:

شرح حال :

پزشک ممکن است از بیمار بخواهد تا یبوست خود را بصورت مدت ظهور نشانه ها، تغییرات اجابت مزاج ، غلظت مدفوع ، حضور خون درمدفوع و عادات دفعی خود را توصیف کند . ثبت عادات غذایی ، داروها و سطح فعالیت فیزیکی درتشخیص علت بیماری به پزشک کمک خواهد کرد.

تعریف کلینیکی یبوست شامل 2 نشانه از نشانه های زیر برای حداقل 12 هفتهمی باشد . (پی درپی و متوالی بودن ضروری نیست)

1-احساس فشار در هنگام اجابت مزاج 2-مدفوع سفت و سنگین3-احساس دفع ناقص4-احساس گرفتگی و انسداد مقعد5-دفع مدفوع کمتر از سه بار درهفته

اقدامات تشخیصی :

سیگموئیدسکوپی یا کولونوسکوپی:

بررسی دستگاه گوارش تحتانی با استفاده از دستگاه مجهز به دوربین کوچک را با توجه به محل مورد بررسی سیگموئیدسکوپی یا کولونوسکوپی می گویند.

شب قبل ازکولونوسکوپی یا سیگموئیدسکوپی ، فرد معمولا شام آبکی  می خورد و صبح روز بعد تنقیه می شود. برای انجام سیگموئیدسکوپی پزشک از یک لوله بلند و قابل انعطاف که لامپی درانتهایش دارد استفاده می کند. برای دیدن مقعد و روده بزرگ قبل از بررسی به بیمار مسکن می دهند.

ابتدا پزشک مقعد را بوسیله دستکش وانگشتان چرب می کند, سپس دستگاه را از سوراخ مقعد رد می کند. این عمل ممکن است سبب فشار در شکم و یا احساس حرکت روده شود. پزشک ممکن است روده بزرگ را با هوا پرکند تا تصویر بهتری بدست آورد. هوا ممکن است سبب انقباض عضله به میزان ناچیزی شود.

 برای انجام کولونوسکوپی نیز پزشک از یک لوله بلند و قابل انعطاف که لامپی درانتهایش دارد استفاده می کند تا تمامی روده بزرگ را ببیند. این لوله ازسیگموئیدسکوپ بلندتر بوده و کولونوسکوپ نامیده می شود. درطول بررسی بیمار به یک سمت می خوابد وپزشک لوله را از مقعد بیمار وارد روده بزرگ بیمار مینماید. اگر چیز غیر طبیعی دیده شود ، پزشک می تواند از کولونوسکوپ استفاده کند تا مقداری از بافت را برای انجام آزمایش بردارد ( بیوپسی ).

یبوست چگونه درمان می شود؟

اگرچه درمان بستگی به علت ، سختی و تداوم یبوست دارد ولی در بیشتر مواقع تغییر در رژیم غذایی و طریقه زندگی در بهبود  علایم کمک کرده و سبب جلوگیری از تکرار مجدد این بیماری می شود.

رژیم غذایی:

رژیم غذایی با مقدارکافی فیبر (20 تا35گرم در هر روز)سبب می شودکه مدفوع حجیم روان و نرم شود. پزشک یا کارشناس تغذیه می تواند یک رژیم غذایی مناسب را توصیه کند. غذاهایی که مقدار بالایی فیبر دارند شامل باقلا و لوبیا،  حبوبات و سبوس غلات و حبوبات ، میوه ها و سبزی های تازه مثل مارچوبه ، کلم بروکلی ،کلم و هویج می باشند. برای کسانیکه مستعد یبوست هستند محدودکردن غذاهایی که مقدارکمی فیبر دارند یا اصلا فیبر ندارند مثل بستنی ، پنیر ، گوشت و غذاهای کنسرو شده خیلی مهم است.

تغییر در شیوه زندگی :

تغییرات دیگری که ممکن است به درمان و پیشگیری از یبوست کمک کنند شامل نوشیدن آب و مایعات کافی مثل آب میوه و سبزی و سوپهای ساده که سبب از دست رفتن آب نمی شوند و نرمش و ورزش روزانه است ، هم چنین فرد باید زمان کافی برای انجام عمل دفع اختصاص دهد. احساس اجابت مزاج را نباید نادیده گرفت.

داروهای ملین :

اکثر کسانیکه بندرت دچار یبوست می شوند نیاز به داروی ملین ندارند. اما کسانی که رژیم غذایی درستی داشته و شیوه زندگی خود را نیز تغییر داده اند و هنوز هم به یبوست دچارمی شوند ممکن است برای مدت محدودی نیاز به استفاده از داروهای ملین داشته باشند. درکودکان، درمان کوتاه مدت با داروهای ملین با ثابت نگه داشتن عادات روده ، می تواند در پیشگیری از یبوست موثر باشد.

وقتی بیمار به داروهای ملین نیاز دارد، پزشک باید میزان و نوع آن را مشخص کند.

ملینهای خوراکی به صورت مایع ، قرص ، پودر و دانه های ریز وجود دارد و به روشها مختلفی عمل می کنند.

درمانهای دیگر:

درمان یبوست ممکن است به طرق خاصی انجام گیرد. برای مثال ممکن است پزشک دستور قطع استفاده از دارو را داده و یا انجام عمل جراحی را برای درست کردن مشکلات مقعد مثل بیرون زدگی مقعد توصیه کند.

برداشتن روده بزرگ بوسیله جراحی،  ممکن است برای کسانی که به عوارض شدیدی دچار شده اند که منجر به بی فعالیتی روده بزرگ شده است توصیه شود. با این وجود منفعت این جراحی باید در مقابل زیان ها و عوارضش که شامل درد شکم و اسهال است ، سنجیده شود.

آیا یبوست می تواندنشانه یک بیماری جدی باشد؟

گاهی اوقات یبوست می تواند موجب گرفتاری های پیچیده ای گردد، ازآن جمله هموروئید (بواسیر) است که منجر به فشار در هنگام دفع مدفوع و یا خراشیدگی و پارگی پوست اطراف مقعد می شود، وقتی مدفوع حجیم و سخت به مقعد فشار   می آورد، ممکن است سبب خون در مدفوع گردد. بعضی اوقات کشیدگی سبب می شود مقداری از آستر مخاط روده از مخرج خارج شود. این حالت بیرون زدگی یا پرولاپس خوانده می شود که ممکن است باعث ترشح موکوس از مقعد شود.

یبوست ممکن است سبب شود مدفوع سخت در روده مانده و فعالیت طبیعی روده برای دفع آن کافی نباشد. این حالت تجمع مدفوع نامیده می شود که اغلب در    بچه ها و سالمندان اتفاق  می افتد.

تنها پزشک می تواند داروهای مناسب را برای درمان بیماری شما تجویز کند لذا از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید.

این مجموعه با همکاری دانشجویان پزشکی خانمها : سمیه جهانشاهی ،  سوده رستم زاده ، نوشین یگانه تهیه شده است.