ویتامین ها مهمترین منبع غذایی:

منیزیم یکی از عناصر مهم درون سلولی است ، اما به علت گستردگی آن در منابع غذایی کمتر با کمبودش مواجه می شویم . کمبود منیزیم موجب عوارضی از قبیل رنگ پریدگی ، گشاد شدن عروق ، تشنج و مرگ می شود .

مهمترین منبع غذایی این عنصر ، سبزی های سخت هستند زیرا در ساختمان آنها کلروفیل وجود دارد . عنصر فلوئور حدود یک قرن بیش کشف شده است . همچنین فلوئور در آب باعث جلوگیری از پوسیدگی دندانها می شود . اگر مقدار فلوئور در آب PPM 2 باشد از نظر استحکام مشکلی ایجاد نمی کند و اگر مقدار آن بیش از ۵ تا ۶ PPM برسد ، باعث پوسیدگی دندانها می شود . بهترین منبع غذایی فلوئور آب ، چای و قهوه است که قسمت اعظم آن جذب بدن شده و از طریق ادرار دفع می گردد .

در این جلسه به مطالعه ویتامین ها می پردازیم . آیا تا به حال فکر کرده اید که چه عواملی باعث کاهش ویتامین ها در مواد غذایی می شود ؟ چرا باید کمبود ویتامین داشته باشیم ؟ یا چه عواملی باعث می شود که افراد با کمبود ویتامین مواجه شوند ؟

تاریخچه آشنایی با ویتامین ها چندان طولانی نیست ، در اواخر قرن گذشته دانشمندان متوجه شدند که عدم تنوع در برنامه غذایی ، مخصوصاً عدم استفاده از مواد غذایی تازه موجب ابتلاء به برخی از بیماریها می شوند مثل خونریزی لثه ها یا بیماری بری بری که اختلالات عصبی و قلبی ایجاد می کند .

در اوایل قرن بیستم ( ۱۹۱۲ ) کارتیرفونک با استخراج موادی از غذاهای تازه توانست بیماری بری بری را در جوجه ها درمان کند . از آنجائیکه در ماده استخراج شده آمین وجود داشت، نام این ترکیبات را ویتامین یا آمین حیاتی نامید . در صورتیکه مطالعات بعدی نشان داد که در تمام ویتامین ها آمین وجود ندارد ، به همین دلیل استفاده از کلمه ویتامین را مناسب ندانستند و دانشمندان از سال ۱۹۳۰ به بعد تصمیم گرفتند زمانیکه ترکیبات شیمیایی مواد مشخص شد از نام ترکیب شیمیایی آنها همراه با نامگذاری قدیم استفاده کنند . به عنوان مثال : رتینول یا ویتامین A ، ویتامین یا B1 ، ریبوفلاوین یا ویتامین B2 .

ویتامین ها ترکیبات آلی هستند که در بیشتر مواد غذایی به مقدار جزئی وجود دارند و هر کدام اعمال حیاتی مخصوصی را در بدن انسان انجام می دهند . اگر چه احتیاجات ویتامین مورد نیاز بدن بسیار جزئی می باشد ولی برای ادامه حیات ، رشد و تولید مثل ، وجود همین مقدار کم بسیار ضروری و اساسی است . مقدار آنها در مواد غذایی بسیار کم ( حدود میلی گرم یا میکروگرم ) است.

اگر رژیم غذاییب متعادل باشد ، ویتامین ها به نحو شایسته ای تأمین می شوند و بدن نیاز به مکمل ویتامینی ندارد. اعمال حیاتی بدن انسان توسط ترکیباتی به نام آنزیم ها کاتالیزور می شوند. برای تکمیل ساختمان تعداد زیادی از آنزیمها به ویتامین نیاز است و در صورت عدم وجود آنها، آنزیمها نمی توانند واکنشهای مربوط به خود را انجام دهند. آنزیمها نقش کاتالیزوری در اعمال حیاتی بدن دارند، یعنی به مقدار کم باعث تسریع واکنشهای حیاتی می شوند، اما وارد واکنش نمی شوند . به همین علت ویتامینها مواد مغذی نگهدارنده تعادل حیاتی نام گرفته اند. این دسته از مواد مغذی نه نقش ساختمانی دارند و نه از متابولیسمشان انرژی تولید می شود اما در متابولیسم و رها شدن انرژی نقش اساسی دارند.

عواملی که می توانند مقدار ویتامین های مواد غذایی را کاهش دهند ، عبارتند از :

۱- آسیاب کردن غلات و گرفتن سبوس آنها : ( سبوس غلات غنی ترین منبع ویتامین ها است ).

۲- حرارت و پخت مواد غذایی : ممکن است در اثر حرارت و پخت مقداری از ویتامین ها از بین بروند مثلاً آبکش کردن برنج باعث از بین رفتن ویتامین B1 موجود در آن می شود .

۳- نگهداری طولانی مواد غذایی : هنگامی که میوه ها و سبزی ها پلاسیده می شوند ویتامینهایشان را از دست می دهند .

علل کمبود ویتامین ها در مواد غذایی :

۱- فقر غذایی : هنگامی که به مقدار کافی غذا خورده شود و رژیم غذایی متعادل باشد ، طبیعتاً بدن به مقدار کافی ویتامین دریافت می کند.

۲- اختلال در جذب به علت کاهش اسیدیته معده یا کمبود صفرا : هضم و جذب ویتامینهای محلول در چربی تابع هضم و جذب چربی هاست. بنابراین اختلال در هضم و جذب چربیها موجب اختلال در هضم و جذب ویتامینهای محلول در چربی می شود. مخصوصاً اختلال در ترشح صفرا، جذب چربیها و ویتامینهای محلول در چربی را مختل می سازد.

۳- اختلال در متابولیسم

۴- مصرف برخی از داروها : استفاده از برخی داروها ممکن است جذب ویتامینها را مختل کند یا دفع آنها را از طریق ادرار تسریع کند و یا ویتامینها را تخریب کند . بنابراین باید هنگامی که پزشک دارویی را تجویز می کند دستورات پزشک را کاملاً اجرا کنیم . گاهی اوقات نیاز به مکمل های ویتامینی وجود دارد تا میزان از دست رفته ویتامین ها در اثر استفاده از داروها جبران شود.

ترکیبات ویتامین ها :

برخی از ویتامین ها به طور آماده در مواد غذایی وجود ندارند و طی واکنشهایی که بر روی آنها صورت می گیرد به ویتامین تبدیل می شوند. مثلاً وقتی بتاکاروتن وارد بدن می شود مولکول آن می شکند و به دو مولکول ویتامین A تبدیل می گردد. سبزی های پخته همراه چربیها مصرف می شوند و ضریب تبدیل بتاکاروتن آنها به ویتامین A سه برابر می شود.

فرض کنید پیش ساز ویتامین D ( که در پوست بدن وجود دارد ) با تابش اشعه آفتاب می تواند به ویتامین D تبدیل شود ، وارد کلیه شود و به فرم فعال ویتامین D تبدیل گردد ( در قسمت ویتامین D این موضوع را بیشتر مورد بحث قرار می دهیم ).

مصرف برخی از میوه ها در شب یلدا خواصی مثبت دارد.

مصرف هندوانه از بروز حملات آسم، سرطان کولون و حتی آرتروز جلوگیری کرده و به علت خواص آنتی اکسیدانی مانع بروز برخی از انواع سرطان می‌شود.

انگور نیز که به همراه انار وهندوانه میل می شود، کاهش دهنده فشار خون است و به دلیل وجود آنتی اکسیدان های بسیار قوی از پیشرفت بیماری آرتروز جلوگیری می نماید.

پسته: در پسته مقادیر زیادی آهن و کلسیم  است که برای افراد دچار کم خونی می تواند موثر باشد.

انار: انار نیز مانند هندوانه باید در شب یلدا خورده شود. این میوه زمستانی دارای خواص بسیار است به نحوی که مصرف یک انار حدود  ۱۵درصد از نیاز افراد را به ویتامین C و دو درصد از نیاز روزانه به آهن را بر طرف می کند.

بادام: این مغز از نظر تغذیه ای ارزش غذایی بسیاری دارد به طوری که هر ۱۰۰گرم از آن حاوی ۲۱ گرم پروتئین بوده و بیشتر از بادام زمینی به عنوان منبع مناسبی از پروتئین محسوب می گردد. به علاوه در این مغز در حدود ۲۴۰ میلی‌گرم کلسیم وجود دارد که می تواند توسط افرادی که در معرض پوکی استخوان هستند و قادر به مصرف شیرنیستند، استفاده شود.

فندق: مصرف این مغز برای افراد مستعد به بیماری های قلبی و پوکی استخوان بسیار مناسب است. به طور کلی، متخصصان تغذیه مصرف مخلوط این مغزها را در حجم کم توصیه می نمایند تا یک وعده غذای کامل به بدن برسد.

توت و انجیر: توت یکی از خشکبار مناسب به خصوص برای افرادی است که در حال کاهش وزن هستند.